Żyto hybrydowe (mieszańcowe) uprawiane jest w Polsce od niedawna, niemniej jednak na stałe wpisało się w krajobraz naszych pól. Jego nasiona są uzyskiwane na drodze tzw. hodowli heterozyjnej, polegającej na krzyżowaniu dwóch odległych genetycznie linii wsobnych (linie te otrzymuje się poprzez samozapylanie w kolejnych pokoleniach roślin). Dzięki krzyżówce otrzymujemy następne pokolenie, gdzie wartości niektórych cech przewyższają wartości cech uzyskane przez ich rodziców. Dzięki temu hodowcy uzyskują materiał siewny o wysokiej plenności i lepszych cechach jakościowych niż u populacji wyjściowej linii wsobnych.
Dlaczego warto siać żyto hybrydowe?
– Żyto mieszańcowe ma wiele zalet i jest zbożem idealnie „skrojonym” na polskie warunki klimatyczne i glebowe. Jako gatunek uprawny ma niskie wymagania stanowiskowe. Na słabych, zakwaszonych glebach będzie plonowało najlepiej w porównaniu z innymi zbożami. Dzięki bardzo rozbudowanemu systemowi korzeniowemu i racjonalnemu gospodarowaniu wodą żyto bardzo dobrze radzi sobie w warunkach stresu suszy i wysokich temperatur. Ostatnio coraz częściej obserwujemy silne niedobory wody oraz susze na terenie niemal całego kraju, dlatego uprawa żyta jest tu bardzo uzasadniona. Nie bez znaczenia jest również zimotrwałość i mrozoodporność żyta. Największym jednak atutem żyta mieszańcowego jest jego potencjał plonotwórczy. Odmiany mieszańcowe plonują nawet o 30% lepiej niż odmiany populacyjne. Ponadto charakteryzują się bardzo intensywnym wzrostem początkowym i bardzo dobrym krzewieniem. Wszystko to sprawia, że odmiany hybrydowe bardzo dobrze dostosowują się do środowiska, w którym się rozwijają. Co jest również ważne, odmiany mieszańcowe charakteryzują się wysoką odpornością na choroby, takie jak: pleśń śniegowa, choroby podstawy źdźbła, rdza brunatna, mączniaka i in.
dr Magdalena Góralska, HYBRO Saatzucht GmbH & Co. KG, Station Kleptow
Jak i kiedy należy siać odmiany żyta hybrydowego (norma wysiewu, termin siewu)?
– W przypadku żyta mieszańcowego termin siewu jest bardzo ważny. Najlepiej żyto wysiać do 30 września. W zależności jednak od regionu zboże to powinno być wysiane w terminie od 5 do 20 września we wschodniej Polsce, w centralnej części kraju od 10 do 20, a na zachodzie nieco później do 30 września. Optymalny termin siewu zapewnia właściwe rozkrzewienie roślin oraz zgromadzenie odpowiedniej ilości składników odżywczych przed okresem zatrzymania wegetacji. Opóźniony siew można zrekompensować zwiększając normę wysiewu nawet do 300 ziaren/m2. Normy wysiewu jednak wyznaczane są dla każdej odmiany indywidualnie. Uśredniając te normy można powiedzieć, że przy wczesnym siewie zaleca sią od 150 do 220 ziaren/m2 w zależności od odmiany. W optymalnym terminie siewu będzie to 190-260 ziaren/m2, a gdy siew jest opóźniony, tak jak wspominałam wcześniej, liczbę ziaren należy zwiększyć do 240–300 na m2. Na podstawie moich obserwacji mogę powiedzieć, że zbyt gęsty siew nie jest korzystny dla odmian hybrydowych. Nadmiernie duża liczba roślin na m2 ogranicza krzewienie a w późniejszych fazach rozwoju powoduje spadek MTZ. W przypadku żyta również przyśpieszony siew jest niepożądany. Spowoduje on przerośnięcie łanu i bardzo utrudni późniejszą jego pielęgnację. Bardzo ważna jest również głębokość siewu żyta, która wynosi 1,5-2,5 cm. Roślina, o której rozmawiamy bardzo źle znosi głęboki siew.
dr Magdalena Góralska
Czy uprawa żyta hybrydowego jest trudna?
– Nie, absolutnie nie. Uprawa żyta mieszańcowego nie jest trudna. Żyto mieszańcowe jak każda roślina uprawna wymaga właściwej agrotechniki i pielęgnacji. O siewie już mówiłam. Termin siewu, norma siewu i głębokość wysiewu to bardzo istotne elementy zapewniające odpowiedni rozwój plantacji. Następna kwestia to nawożenie. Pomimo że żyto toleruje słabe i zakwaszone stanowiska to jednak koniczna jest aplikacja odpowiedniej ilości składników pokarmowych. Dawki azotu będą zależały od przedplonu, zasobności gleby i naszych oczekiwań co do plonu. Średnio, kiedy chcemy uzyskać plon na poziomie 8–10 t potrzebujemy około 130-150 kgN/ha podzielonych na 2 lub 3 dawki. Z powodu odporności odmian hybrydowych na choroby grzybowe zwykle jeden zabieg fungicydowy jest wystarczający. Ważnym elementem w uprawie żyta jest regulacja wysokości roślin. Należy zabieg ten wykonać raz lub dwa razy. Zabieg odchwaszczania zwykle prowadzi się jesienią.
dr Magdalena Góralska
Polecane odmiany żyta hybrydowego.
– Najlepszym wyborem, jeśli chodzi o odmiany żyta mieszańcowego są odmiany firmy Saaten-Union. To co wyróżnia odmiany SU to ich wysoka stabilność plonowania. Bez względu na to czy rok będzie wyjątkowo suchy, czy wystąpią okresowe susze, czy w zimie będzie siarczysty mróz odmiany z naszej hodowli poradzą sobie z każdą trudną sytuacja występującą w danej lokalizacji. Kreując nowe odmiany dbamy o każdy istotny aspekt. Potencjał plonotwórczy to główny cel hodowli, ale nasze odmiany wyróżnia również wysoka odporność na choroby, dbamy by odmiany rozwijały odpowiedni system korzeniowy, który zapewnia odporność na suszę, by źdźbło było odpowiednio elastyczne co chroni rośliny przed wyleganiem. Testujemy nasze odmiany na glebach słabych. Testujemy je również w regionach, gdzie zimy są długie i mroźne. Wszystko to pozwala nam znaleźć odmiany bardzo dobrze dostosowane do polskiego klimatu i polskich warunków stanowiskowych. Bardzo polecam naszą powiedziałabym sztandarową już odmianę SU Perspectiv. Charakteryzuje ją bardzo wysoki potencjał plonotwórczy, wysoka odporność na choroby podstawy źdźbła, mączniaka i pleśń śniegową. Świetnie radzi sobie na każdym stanowisku, a szczególnie na stanowiskach o wyższym zakwaszeniu. Odmianę tę wyróżnia intensywny rozwój jesienny. Zawartość białka w przypadku tej odmiany jest również imponująca i wynosi ponad 10%. Drugą odmianą, którą polecam to SU Thor. Doskonale plonująca odmiana zarówno w uproszczonej jak i pełnej agrotechnice. W 2022 roku SU Thor była wśród najlepiej plonujących odmian na podstawie badań COBORU. Jest to dość niska odmiana, odporna na wyleganie. Wyróżnia ją wysoka odporność na choroby, takiej jak: rdza brunatna, rdza źdźbłowa, rynchosporioza i septorioza liści, mączniak, pleśń śniegowa i choroby podstawy źdźbła.
dr Magdalena Góralska
Dziękujemy za rozmowę!
Na pytania dotyczące uprawy żyta hybrydowego odpowiadała dr Magdalena Góralska – hodowca z hodowli HYBRO, która to zajmuje się hodowlą odmian mieszańcowych żyta. Hodowla HYBRO prowadzi badania polowe materiału hodowlanego w Europie, zwłaszcza w Niemczech i w Polsce oraz we Włoszech, Francji, Niemczech, na Węgrzech i w innych krajach europejskich. Odmiany HYBRO charakteryzują się wysoką zdrowotnością, stabilnością plonowania oraz są dostosowane do różnych warunków środowiska.
