Zgodnie z zasadami integrowanej ochrony przed przystąpieniem do walki chemicznej należy uwzględnić wszelkie znane niechemiczne metody zapobiegania chorobom rzepaku. Jedną z takich metod jest uprawa odmian o dużej odporności. Ważnym elementem przeciwdziałania obecności i rozwojowi sprawców chorób w uprawie roślin jest wykorzystywanie ich odporności na porażenie przez patogeny. Cecha ta, uwarunkowana genetycznie, występuje praktycznie we wszystkich uprawianych gatunkach roślin rolniczych. Oczywiście w zależności od odmiany może być różna, i obejmować jednego lub kilka agrofagów.
W wyniku prac hodowlanych udaje się uzyskać:
– odmiany odporne lub wykazujące podwyższoną odporność na jeden lub kilka gatunków grzybów powodujących choroby. Uprawiając odmiany odporne, wykorzystuje się naturalne procesy samoregulacji. Odporność roślin uwarunkowana przez geny zajmuje w integrowanej ochronie bardzo ważne miejsce. To jedna z najlepszych niechemicznych metod walki z chorobami. Zdolność grzybów do porażania (infekcji) lub jej brak zależy od informacji genetycznej zawartej w komórkach rośliny i patogena, którym jest organizm chorobotwórczy. Siew odmian odpornych pozwala na wyzwolenie naturalnych mechanizmów regulacji pojawiania się agrofagów powodujących straty o znaczeniu ekonomicznym.
– odmiany tolerancyjne, które pomimo porażenia przez agrofaga plonują na wysokim poziomie zapewniającym opłacalność produkcji. Aby określić poziom tolerancji, można zastosować odpowiedni fungicyd. Pozwala to ustalić różnicę w uzyskanym plonie. Małe różnice w wyniku ochrony chemicznej oznaczają wysoki poziom tolerancji. Gdy różnice w chronionej chemicznie odmianie są duże, oznacza to podatność rośliny na porażenie.
– odmiany imunne (całkowicie odporne), w których nie ma potrzeby chemicznego zwalczania agrofaga. Jeżeli dotyczy to jednego agrofaga, na którego odmiana jest imunna ochrona chemiczna jest zbędna. Istnieją również odmiany rzepaku, których odporność np. na suchą zgniliznę kapustnych determinują geny np. RLM 7. Siew takich odmian, jako sposób walki z agrofagami, i połączenie tej metody ograniczania chorób np. z metodą chemiczną (zaprawianie, opryskiwanie) przynosi wymierne efekty ekonomiczne. Uprawa odmian odpornych ogranicza obecność grzybów w łanie, ponieważ tkanki tych roślin nie są podatne na porażenie. Na plantacji wygląda to następująco – sprawca choroby podejmuje próbę zakażenia (porażenia) rośliny, ale napotyka na przeszkodę determinowaną przez gen lub geny. Geny warunkujące odporność roślin są dominujące, a warunkujące podatność – recesywne. W przypadku patogena w odniesieniu do wirulencji jest odwrotnie. Mechanizmy odporności uwarunkowane przez geny są zróżnicowane. Występować tu mogą zależności międzygenotypowe uprawianych odmian oraz zależności uwarunkowane przez czynniki ekologiczne i epidemiologiczne.
Hodowla odmian roślin odpornych na choroby dostarcza rolnictwu nowych odmian, które plonują na wysokim poziomie oraz przewyższają odpornością już istniejące genotypy (odmiany). Odporność odmiany trwa tylko kilka lat. Populacja grzyba przystosowuje się do nowych warunków, które zaistniały na skutek długoletniego uprawiania tej samej odmiany. Przez cały czas trwa presja selekcyjna i pojawiają się odporne formy patogena. Zjawisko to nazywamy przełamaniem odporności. Patogeny w wyścigu o przełamanie odporności odmian są niejednokrotnie szybsze od hodowli odpornościowej, która najczęściej trwa 10–15 lat. Niemniej jednak hodowcom udaje się uzyskać odmiany wykazujące wysoką odporność na porażenie przez jednego lub więcej patogenów. Na podstawie doświadczeń Centralnego
Ośrodka Badań Odmian Roślin Uprawnych i własnych obserwacji można wytypować odmiany, które ze względu na odporność warto wysiewać w gospodarstwach.
Źródło: Integrowana Ochrona Rzepaku – Odkryjmy rzepak na nowo, 2020,
Fot. ACz
