Na Akademii Rzepaku prof. Marek Korbas z Instytutu Ochrony Roślin – PIB w Poznaniu przedstawił wykład poświęcony ochronie rzepaku przed chorobami grzybowymi i wirusowymi. Omówił aktualne zagrożenia dla upraw, rolę agrotechniki oraz znaczenie doboru odmian odpornych na choroby. Profesor podkreślił, jak ważne jest stosowanie odpowiednich zabiegów i wybór właściwych odmian, zwłaszcza w obliczu zmieniających się warunków klimatycznych. Wykład dostarczył praktycznych wskazówek, które pomogą rolnikom skuteczniej chronić plantacje i ograniczać straty.
Znaczenie agrotechniki i doboru odmian
W ostatnich latach obserwujemy zmieniające się warunki uprawy rzepaku oraz nowe wyzwania związane z ochroną roślin. Jednym z najważniejszych elementów skutecznej ochrony jest odpowiednia agrotechnika, która pozwala ograniczyć rozwój chorób. Przede wszystkim warto pamiętać, że mądre zastosowanie płodozmianu, zwalczanie chwastów oraz dobór właściwych odmian to fundamenty zdrowej uprawy.
Dokładna lustracja plantacji
Podczas wykładu prof. Marek Korbas podkreślał, że bardzo ważna jest lustracja plantacji. Zdaniem eksperta nie można ograniczać się jedynie do oglądania roślin z góry. Należy wykopać kilka roślin i dokładnie obejrzeć liście, korzenie, a zwłaszcza szyjkę korzeniową i łodygę. Wczesne objawy chorób, takich jak sucha zgnilizna kapustnych, pojawiają się właśnie w tych miejscach. Choroba ta zaczyna się od pojawienia się plam na liściach, a następnie grzyb przerasta przez tkanki do łodygi, powodując jej całkowite zniszczenie. Zdaniem eksperta uprawa roślin kapustnych wiąże się z ryzykiem występowania wielu chorób, które mogą znacząco obniżyć plony i jakość zbiorów. Znajomość warunków sprzyjających rozwojowi poszczególnych patogenów pozwala lepiej planować zabiegi ochronne i podejmować skuteczne działania zapobiegawcze. Kluczową rolę odgrywają tutaj temperatura oraz wilgotność gleby i powietrza.
- Czerń krzyżowych – to choroba występująca w szerokim zakresie temperatur, od 10 do 30°C. Jej rozwojowi sprzyja przede wszystkim wysoka wilgotność, dlatego w sezonach wilgotnych lub przy częstym deszczu ryzyko infekcji jest znacznie wyższe.
- Kiła kapusty – to groźna choroba odglebowa, która może rozwijać się w bardzo szerokim zakresie temperatur – od 6 do 35°C – z optymalnym zakresem 20–24°C. Wysoka wilgotność gleby znacznie przyspiesza infekcję. Z uwagi na trudne zwalczanie, szczególnie ważne są działania profilaktyczne, w tym odpowiedni płodozmian.
- Mączniak prawdziwy – wyróżnia się tym, że preferuje niską wilgotność. Temperatura sprzyjająca jego rozwojowi wynosi 17–25°C. Choroba często pojawia się w okresach suchej i ciepłej pogody.
- Sucha zgnilizna kapustnych – rozwija się w temperaturze 5–25°C, przy wysokiej wilgotności. Jej objawy mogą pojawić się zarówno na siewkach, jak i na starszych roślinach.
- Szara pleśń – znana również z innych roślin, najlepiej rozwija się w temperaturze 10–18°C przy podwyższonej wilgotności. Ochrona polega głównie na zapewnieniu dobrej cyrkulacji powietrza i ograniczaniu zagęszczenia uprawy.
- Werticilioza – jest kolejną chorobą preferującą niską wilgotność, a optymalna temperatura jej rozwoju wynosi 16–25°C. To choroba naczyniowa, prowadząca do więdnięcia roślin.
- Zgnilizna twardzikowa – rozwija się w temperaturze 8–24°C, także w warunkach wysokiej wilgotności. Patogen ten może długo przetrwać w glebie, dlatego bardzo ważne jest unikanie uprawy podatnych roślin w krótkim odstępie czasu.
Znaczenie właściwego terminu zabiegów ochronnych
Profesor Korbas zwrócił również uwagę, że częstym problemem jest nieodpowiedni moment wykonywania zabiegów ochronnych. Zarodniki grzybów mogą pojawiać się wcześniej niż zalecają to etykiety środków ochrony roślin, co powoduje, że zabiegi są mniej skuteczne. Dlatego ważne jest, by obserwować rozwój choroby i reagować na jej pojawienie się, a nie tylko stosować się do sztywnych terminów. Zrozumienie, ile czasu mija od momentu zakażenia rośliny do pojawienia się pierwszych objawów chorobowych, ma kluczowe znaczenie w skutecznej ochronie upraw. Pozwala to na odpowiednie zaplanowanie obserwacji i terminowe wdrożenie zabiegów ochronnych.
- Sucha zgnilizna kapustnych – objawy pojawiają się stosunkowo szybko, zazwyczaj po około 7–10 dniach od momentu infekcji. Na liściach obserwuje się brunatne plamy z jasnym środkiem, często z widocznymi piknidami.
- Zgnilizna twardzikowa – symptomy choroby występują średnio po około 14 dniach. Na łodygach pojawiają się wodniste, brunatniejące plamy, które mogą prowadzić do zgnilizny wnętrza rośliny.
- Kiła kapusty – to choroba odglebowa, której objawy uwidaczniają się znacznie później, zwykle po 4–6 tygodniach od zakażenia. Główne symptomy to charakterystyczne narośla i zgrubienia na korzeniach.
- Cylindrosporioza – rozwija się powoli, a objawy są widoczne najczęściej od jesieni do wiosny. Choroba objawia się plamami na liściach, które mogą prowadzić do ich przedwczesnego zamierania.
- Werticilioza – również wykazuje objawy dopiero w okresie jesienno-wiosennym. Typowym objawem jest więdnięcie i żółknięcie liści, a następnie zamieranie części nadziemnych roślin.
Zmiany klimatyczne a rozwój chorób
Znacząco zmieniły się też warunki pogodowe. Zimy nie są już tak mroźne i śnieżne, co sprzyja rozwojowi chorób w okresie, kiedy rolnik tradycyjnie spodziewa się spoczynku roślin. Ciepłe i wilgotne zimy stwarzają idealne warunki dla grzybów chorobotwórczych, podczas gdy zimy suche i chłodne sprzyjają ich ograniczeniu. Zdaniem profesora obecnie ochrona roślin musi być elastyczna i dostosowana do aktualnej sytuacji atmosferycznej. Skuteczna ochrona rzepaku wymaga przede wszystkim regularnej, dokładnej lustracji plantacji, elastycznego podejścia do terminów zabiegów oraz stosowania nowoczesnych odmian odpornych. Rolnik, który odpowiednio wcześnie rozpozna objawy chorób i właściwie zareaguje, zwiększa swoje szanse na uzyskanie wysokiego i zdrowego plonu. Pamiętajmy, że zdrowy rzepak to pewny zysk!
